Durf te leven!

Antwoord op levensvragen

De zoektocht naar het goede leven is inherent aan het menselijk bestaan. De mens, zoals de 20ste-eeuwse existentialisten het uitdrukten, is veroordeeld tot vrijheid. Maar met onze vrijheid, komt verantwoordelijkheid. De keuzes die we maken hebben gevolgen, en sluiten andere mogelijkheden uit. Reeds in oeroude mythologische tradities werd hierover nagedacht. En ook de wereldreligies proberen antwoord te geven op onze levensvragen.

De filosofie, ontstaan in de zesde eeuw v.C., is bij uitstek de discipline die op een rationele manier antwoorden proberen te formuleren op vragen over hoe we ons leven zinvol kunnen maken. En welke keuzes daarbij verantwoorder en wijzer zijn, en waarom.

De betekenis van het bestaan

In deze tweedaagse masterclass bespreken we een paar fundamentele levensvragen aan de hand van vier filosofische werken: Het geluk van de Franse filosoof en arts Julien Offray De Lamettrie, Over vrijheid van de Engelse econoom en filosoof John Stuart Mill, De mythe van Sisyphus van de Franse schrijver en filosoof Albert Camus, en How to be idle van de Britse auteur en filosoof Tom Hodgkinson.

Op dag één bespreken we de boeken van Lamettrie en van Mill. De vraag die de 18de-eeuwse enfant terrible Lamettrie aan de orde stelt, houdt ons al millennia bezig: wat maakt een mens gelukkig? Wat is geluk? Kunnen we het bereiken door doelbewuste, weloverwogen handelingen, of is het eerder iets wat ons al dan niet per toeval overkomt? Welke rol speelt geld?

We bespreken diverse opvattingen over geluk, en gaan dieper in op de empirische studies van de voorbije decennia. De relevantie hiervan voor medische kwesties is evident. Mensen die zichzelf eerder ongelukkig noemen, zijn meer vatbaar voor depressies en andere mentale aandoeningen, maar hebben evenzeer meer lichamelijke klachten.

De klassieker van John Stuart Mill, Over vrijheid, geeft ons een mogelijkheid om dieper in te gaan op de betekenis van het begrip vrijheid. Over de problematiek van vrije meningsuiting, en van meerdere ethische kwesties over (de grenzen van) zelfbeschikking. In hoeverre beschikt een mens over het eigen leven, en kan hij of zij beslissen over de eigen dood? Welke grenzen legt dit op aan het medische handelen? Wat kunnen we van Mill leren over vragen over zogenaamde therapeutische hardnekkigheid, of over het al dan niet reanimeren van een patiënt, of over hoe artsen precies moeten omgaan met wilsbeschikkingen?

Dag twee start met de diepe vraag over de zin van het leven. Albert Camus zet in zijn beroemde essay de vraag centraal of zelfdoding een rationele handeling kan zijn. We nemen de analyses van Camus als uitgangspunt om na te denken over vragen over euthanasie en andere existentiële kwesties die niet strikt medisch zijn, maar waarmee elke arts vroeg of laat vrijwel onvermijdelijk geconfronteerd wordt.

Pleidooi voor een lui leven

Tot slot denken we samen met Tom Hodgkinson na over de manier waarop het huidige jachtige en veeleisende leven ziekmakende consequenties heeft. We bespreken het pleidooi van Hodgkinson voor een luier leven. Voor een leven waarin meer tijd is voor de fundamentele aspecten, zoals schoonheid en vriendschap.

In het bijzonder gaan we in op de vraag hoe arbeid in onze tijd georganiseerd is en tot verschillende medische complicaties kan leiden. Het is op zich niet de taak van de arts om een vorm van arbeidssociologie te ontwikkelen. Maar wat moet de medische wereld aanvangen met het inzicht dat steeds meer mensen ziek worden door de aard van hun job?