De ongelovige Thomas heeft een punt!

Vergroot uw kritisch vermogen

Johan Braeckman bespreekt historische en actuele denkbeelden die hun wortels vinden in drogredenen, foutieve intuïties en cognitieve valkuilen. Naast klassieke pseudowetenschappen, zoals parapsychologie, homeopathie, creationisme en psychoanalyse, passeren andere bizarre opvattingen de revue. Zoals het geloof in het monster van Loch Ness, complottheorieën, telepathie, de lijkwade van Turijn, klopgeesten en mirakels. Johan Braeckman verduidelijkt de verschillen tussen wetenschap en pseudowetenschap, tussen kritisch en onkritisch denken, en tussen zin en onzin.

Niemand is volstrekt immuun

Wetenschappelijk geschoolde mensen, in het bijzonder wetenschappelijk onderzoekers, zijn tot op zekere hoogte beter gewapend tegen het besmettingsgevaar van irrationele en pseudowetenschappelijke opvattingen. Daar staat wel tegenover dat ze beter in staat zijn om overtuigingen, die ze om slechte redenen opdeden, beter kunnen rationaliseren. Waardoor ze ook langer vasthouden aan foute ideeën.

Anders gezegd: niemand is volstrekt immuun voor pseudowetenschap, bijgeloof en irrationeel denken. In deze interactieve masterclass bespreken we naast pseudowetenschappelijke theorieën ook historische en actuele voorbeelden van ogenschijnlijk wetenschappelijke en objectieve opvattingen die geïnfecteerd bleken door drogredenen, foute vooronderstellingen en meer. Gaandeweg worden de verschillen tussen wetenschap en pseudowetenschap, en tussen rationeel denken en minder rationeel denken, duidelijker.

Het is geen wonder

Het menselijk brein werkt onbetwistbaar ingenieus, maar allesbehalve feilloos. We blijven graag geloven in alles wat met vormen van onredelijk denken te maken heeft. Een volkomen vorm van rationaliteit is wellicht niet haalbaar, en misschien zelfs niet wenselijk? Maar we zijn wel in staat om beter inzicht te krijgen in de vele, vaak verrassende manieren waarop ons brein informatie verwerkt en creëert die niet met de realiteit strookt. Iedereen die de kwaliteit van zijn denken wil aanscherpen, kan baat hebben bij de studie van de Critical Thinking discipline.

Wat is een kritisch denkende arts eigenlijk?

De kunst van het juist oordelen: dat is een korte definitie van kritisch denken. Die definitie is niet voor iedereen vanzelfsprekend en vraagt om uitwerking. De kritische denker kan algemene denkprincipes en denkprocedures actief en competent toepassen om tot de grootst mogelijke betrouwbaarheid en nauwkeurigheid in oordelen te komen. Eenvoudiger gezegd: een kritisch denker kent de principes en procedures van kritisch denken en kan die ook toepassen.

Een kritisch denkende arts poneert niet zomaar een stelling, maar baseert die op deugdelijke redenen, gebaseerd op goede bronnen. Hij evalueert de onderbouwing van beweringen, heeft oog voor mogelijke bezwaren tegen zijn stelling en kan die weerleggen. Daarmee kan hij tot een goed oordeel komen over wat hij moet geloven of moet doen.

Een kritische denker is vaardig in het analyseren van beweringen van anderen en kan redeneringen in een tekst herkennen. Hij ziet ook wanneer die gebrekkig zijn. Hij kan zwakke plekken in een betoog aangeven, verborgen veronderstellingen aan het licht brengen en drogredenen benoemen.

De kritisch denkende arts kenmerkt zich door een open, onderzoekende houding - ook ten aanzien van eigen opvattingen - en neemt niets op voorhand aan. Hij is gericht op waarheid, bereid te wikken en te wegen in het opbouwen van een eigen betoog en in het beoordelen van andermans redenering. Hij is nieuwsgierig, weet dat zaken vaak niet zo zijn zoals ze zich in eerste instantie aan ons voordoen en staat open voor informatie die eigen opvattingen tegenspreekt. Hij heeft voorlopige opvattingen die telkens opnieuw gecorrigeerd kunnen worden. Hij weet dat ook hij, net als anderen, blinde vlekken heeft en houdt daarmee rekening.