Blij blijven. Leerrijke denklessen voor een luchtiger leven.

Feiten en mythes over 200 jaar vooruitgang

Geweld, oorlog en honger. Migratie, fanatisme, radicalisering. Aanslagen en wantrouwen. De kranten staan er vol van en op sociale media klinken de stemmen van pessimisten en klagers het hardst van allemaal. U krijgt ook vast de indruk dat het slecht gaat met de mensheid en onze wereld. Maar de realiteit is anders!

We boekten de afgelopen 100 jaar meer vooruitgang dan ooit tevoren. Ondanks de toenemende wereldbevolking, hebben steeds meer mensen toegang tot moderne geneeskunde, onderwijs, veilig water, voedsel en elektriciteit. Respect voor de mensenrechten en de democratie nam toe. Het is voor velen contra-intuïtief - ongeloofwaardig zelfs - maar geweld, armoede en andere historische gesels van de mensheid waren vroeger veel omvangrijker dan vandaag de dag.

Studies van Steven Pinker, Hans Rosling, Johan Nordberg en anderen tonen aan dat vooruitgang inzet vanaf 1800. Niet toevallig naar het einde toe van de periode die we de Verlichting noemen. Ondanks het kolonialisme, twee wereldoorlogen en meerdere pandemieën, slaagden we erin om de levenskwaliteit van miljarden mensen te verbeteren.

Vooruitgang komt niet vanzelf

De medische, wetenschappelijke, morele, maatschappelijke en economische vooruitgang kwam niet vanzelf. We onderzoeken in deze masterclass de belangrijkste factoren die zorgden voor de positieve scores op criteria zoals geweld, armoede, hongersnood, ziekte, kindersterfte en analfabetisme en naar raakvlakken met de geneeskunde. We bespreken ook de misverstanden over vooruitgangsdenken en analyseren de verklaringen voor wetenschappelijke en medische successen.

Realistisch naar vooruitgang (blijven) kijken

Deze leerrijke masterclass over luchtiger leven is op de eerste plaats realistisch, niet blind optimistisch. We mogen natuurlijk verwachten dat we er ook in de toekomst verder op vooruitgaan. Maar tegenslagen en rampen zullen er onvermijdelijk ook zijn. Denk aan een nieuwe pandemie of een wereldwijde financiële crisis. Daarom bespreken we ook kritiek op het idee van vooruitgang. En maken we kennis met meningen van invloedrijke denkers en auteurs die vinden dat het juist steeds slechter met de mensheid gaat. En leren we hoe we dat moeten duiden. Hebben zij gelijk? Kunnen we desondanks blij blijven in het leven?

Omgaan met nieuwe uitdagingen

Welke uitdagingen brengt vooruitgang met zich mee? En is vernieuwing wel altijd vooruitgang? We kampen met opwarming van ons klimaat, een verlies aan biodiversiteit. De bevolking blijft toenemen en een nucleaire oorlog dreigt nog steeds. Maakt u zich zorgen over technologische ontwikkelingen zoals kunstmatige intelligentie en biotechnologie? Vreest u verlies van menselijke controle? We bespreken deze en andere problemen van vooruitgang en evalueren onze opties om desondanks voldoende luchtigheid in het leven te houden.

Een verfrissende blik voor een luchtiger leven

Tot slot gaan we in deze masterclass in op de vraag hoe we kunnen omgaan met slecht nieuws en tegenslag. Op een realistische, dus redelijke manier. Want ondanks alle vooruitgang kunnen we niet voorkomen dat we verouderen, ziek worden en dood gaan. Is de onvermijdelijkheid van aftakeling, van persoonlijke drama's en van het einde van het leven een doorslaggevende reden om dan toch naar pessimisme over te hellen? Ontdek in deze masterclass dat het ook ú kan lukken een visie te ontwikkelen die het toelaat om daar positief en redelijk mee om te gaan. We bespreken een aantal van de indrukwekkendste pogingen hiertoe uit de geschiedenis van de westerse wijsbegeerte, die u op weg helpen het glas halfvol te zien en weer zonnestralen te bespeuren waar donkere wolken zich samenpakken. Zoals het epicurisme, stoïcisme en latere inzichten van de Nederlandse filosoof Spinoza.