Fysiotherapie in de palliatieve levensfase bij geriatrische patiënten

In de palliatieve levensfase komt het levenseinde nadrukkelijk en onafwendbaar in zicht. De medische behandeling richt zich in deze fase op het zo goed mogelijk bestrijden van ziekten en op bestrijding van symptomen, met als doel een zo optimaal mogelijke kwaliteit van leven. Bij deze zogenoemde ziektegerichte palliatie en symptoomgerichte palliatie is het doel het zo comfortabel mogelijk maken van patiënten. In de stervensfase verschuift de aandacht van kwaliteit van leven naar kwaliteit van sterven.

De palliatieve fase bij geriatrische patiënten kent vaak een relatief lange fase waarin een geleidelijke afname van functioneren optreedt, waarna achteruitgang optreedt tot aan het overlijden. De progressie van dit proces is afhankelijk van de primaire aandoening en de aanwezige comorbiditeit. De individuele verschillen zijn groot en de palliatieve fase kan dan ook enkele maanden tot vele jaren duren. Een proces dat in haar aard langzaam, maar soms ook zeer abrupt kan zijn.

In de palliatieve fase kan ondersteuning van een fysiotherapeut zinvol zijn bij verschillende hulpvragen op het gebied van dagelijks functioneren, behoud van conditie en vitaliteit, omgaan met symptomen zoals pijn, angst of dyspnoe. Van de fysiotherapeut worden om die reden competenties op het terrein van psychosociale problemen en zingeving verwacht. Ook kan de fysiotherapeut mantelzorgers ondersteunen, onder andere door het aanleren van ergonomische technieken om transfers te ondersteunen en om belasting en belastbaarheid in evenwicht te brengen. Er kunnen zich morele dilemma’s voordoen, waarbij bijvoorbeeld het uitgangspunt om verdere schade te voorkomen conflicteert met de doelstelling om de autonomie zoveel mogelijk te bevorderen.

Het behandelen en coachen van patiënten in de palliatieve en/of terminale fase vraagt vaak veel van de mentale belastbaarheid van de fysiotherapeut; de vaardigheid om professionele betrokkenheid en persoonlijke distantie in evenwicht te houden wordt in deze fase soms bijzonder op de proef gesteld. Deze en aanverwante thema’s komen in de cursus aan bod.

 De cursus wordt aangeboden als 3 daagse cursus. De eerste 2 cursusdagen zijn opeenvolgend, de derde dag volgt na verloop van tijd, zodat de cursist met het aangeboden materiaal aan de slag kan gaan en casuïstiek uit zijn praktijk kan verzamelen. Op de eerste dag maakt de cursist kennis met het begrip “palliatieve zorg” , gaat aan de slag met communicatie met patiënten in de laatste levensfase en hun naasten en met begeleiding bij psychosociale problemen en zingevingsvragen. Ook wordt er aandacht besteed aan de organisatie van de palliatieve zorg waaronder palliatieve netwerken en kenniscentra voor palliatieve zorg. Tijdens de tweede dag komt de fysiotherapeutische zorg aan de orde, evenals complementaire zorg en kennis van ziektebeelden en medicatie. Tijdens de laatste cursusdag wordt ruime aandacht geschonken aan onderlinge interactieve discussie aan de hand van de verzamelde casuïstiek. Op deze dag komen ook ethische vraagstukken aan de orde, met name euthanasie, palliatieve sedatie en wensen van de patiënt rond het sterven.