Man, vrouw of anders? Over genderdiversiteit en genderdysforie bij adolescenten

De afgelopen jaren kampen steeds meer jongeren met vragen rondom hun genderidentiteit. De algemeen gebruikte binaire concepten man en vrouw, blijken niet toereikend en cliënten geven soms aan genderqueer of non-binair te zijn. De wachtlijsten bij de medische genderteams zijn lang. Hierdoor vinden de cliënten steeds vaker de weg naar de spreekkamer van de hulpverleners in de ggz. De vragen van deze jongeren komen daardoor bij jou terecht. Voor veel hulpverleners is dit onderwerp echter onbekend terrein. Het eerste ongemak zit vaak al bij de kennismaking; hoe spreek je iemand aan? Kun je wel wat betekenen voor deze cliënt?

Aangezien er nauwelijks aandacht wordt besteed aan genderdiversiteit in de vooropleidingen, voelt de hulpverlener zich vaak onzeker over het vormgeven van diagnostiek en behandeling. Er dringen zich vragen op over hoe om te gaan met genderdysforie bij cliënten; hoe kan je uit elkaar halen of het een fase is in een algemene identiteitszoektocht of dat iemand transgender is? Wat voor mogelijkheden zijn er om dit goed in kaart te brengen in de diagnostiekfase? En welke behandelmogelijkheden zijn er voor cliënten met genderdysforie? Wat is de rol van een behandelaar in de ggz ten opzichte van de psycholoog in een medisch genderteam?

In deze cursus krijg je handvatten om de psychologische zorg voor deze groep vorm te geven. Na deze cursus ben je op de hoogte van gendervariatie en weet je het verschil tussen gendervariatie en genderdysforie volgens de DSM-5. Je weet wat de belangrijkste aandachtspunten zijn in de diagnostische fase. En je kent de psychologische en somatische behandelmogelijkheden. De inzet van ervaringsdeskundigheid in het behandelproces krijgt extra aandacht. Een ervaringsdeskundige hulpverlener deelt zijn ervaringen op dit gebied en licht de inzet van ervaringsdeskundigheid in (groeps)behandelingen toe.

Het lesprogramma bestaat voor een deel uit zelfstudie vooraf en het maken van opdrachten. De opdrachten zijn voorbereidend op de lesdag.

   Op de eerste lesdag staat de bejegening van cliënten centraal en het in kaart brengen van de genderdysforie en meest voorkomende comorbiditeit. In de voorbereidende opdracht doe je een scan om je bewust te worden waaruit gendersensitieve zorg bestaat. Dit wordt op de lesdag verder uitgewerkt op het gebied van communicatie met cliënten over het onderwerp. Je leert welke vragen je kunt stellen om de genderidentiteit en de ontwikkeling hiervan in kaart te brengen. En hoe seksualiteit en lichaamsbeleving kunnen worden uitgevraagd. In de middag nemen we het somatische behandeltraject door, zodat je weet hoe dat proces verloopt. Hierbij staan we stil bij de impact van de hormonale behandelingen en operatieve ingrepen op de adolescenten.

   Op de tweede lesdag staat 's ochtends ervaringsdeskundigheid in de behandeling centraal. Ter voorbereiding op deze dag denk je na over hoe je eigen kennis of levenservaring voor een ander veel betekenis heeft gehad. Daarnaast heb je in het gesprek met een van je cliënten lichaamsbeleving, genderidentiteit en seksualiteit besproken met de in de eerste lesdag toegereikte handvatten. De lesdag start met een overzicht van de mogelijkheden om ervaringsdeskundigheid in te zetten in de behandeling. Hierbij komt het minderheidsstressmodel aan bod, waardoor je snapt welke invloed het behoren tot een minderheidsgroep heeft op de transjongeren. In de middag worden ook de andere behandelmogelijkheden binnen de ggz besproken, waarbij onder meer de begeleiding van ouders en school aan de orde komt. Hierbij oefen je met eigen casuïstiek en is er ruimte om deze te bespreken.