Nationaal Congres Euthanasie

Programma Het Nationaal Euthanasiecongres 2025

12.15 uur Ontvangst met koffie en thee

13.00 uur Opening door de dagvoorzitters

13.15 uur Plenaire lezing Rozemarijn van Bruchem 'Past euthanasie binnen de palliatieve zorg?'

14.00 uur Plenaire lezing Sjaak Thijssen "Welke rol kun je als verpleegkundige spelen bij euthanasie; wat kun je betekenen?"

14:40 uur Pauze

15:10 uur Workshop ronde 1

16.00 uur Workshop ronde 2

16:50 uur Lessons Learned & Sluiting: Terugblik op de middag door de dagvoorzitters

Inhoud van de dag

Opening door de dagvoorzitters

Het congres wordt geopend door de gezichten van de drie organiserende organisaties: Fransien van ter Beek (NVVE), Sonja Kersten (Expertisecentrum Euthanasie) en Sander de Hosson (Carend). 

Fransien van ter Beek is sinds 2021 voorzitter van de Raad van Bestuur van de NVVE, de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde. Eerder was zij onder meer programmamanager van het actieprogramma Zorg voor de Jeugd bij het ministerie van VWS en hoofd voorlichting en communicatie bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Als student was zij voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb).

Sonja Kersten is sinds 2020 bestuurder van Expertisecentrum Euthanasie. Daarnaast is ze lid van de Raad van Toezicht van het IJsselland Ziekenhuis. Kersten was eerder kwartiermaker bij Patiëntenfederatie Nederland. Daarvoor was zij directeur van de beroepsvereniging Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) en vervulde zij diverse directeursfuncties bij het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL, het kennis- en kwaliteitsinstituut voor de oncologische en palliatieve zorg).

Sander de Hosson is longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen, columnist over palliatieve zorg voor onder andere LINDA. en is auteur van de boeken 'Slotcouplet' en 'Leven toevoegen aan de Dagen'. Hij is mede-oprichter van Carend en geldt als aanjager van palliatieve zorg in Nederland.

Plenaire opening: "Past euthanasie binnen de palliatieve zorg?" - Rozemarijn van Bruchem

Palliatieve zorg richt zich traditioneel op het verlichten van lijden en het verbeteren van de kwaliteit van leven in de latere en laatste levensfase, zonder de intentie om het leven te verkorten. Euthanasie daarentegen, is een bewuste levensbeëindiging op verzoek van de patiënt. Past euthanasie binnen het bredere veld van de palliatieve zorg en zo ja, wat betekent dit voor de organisatie van proactieve en palliatieve zorg en de dagelijkse praktijk.

Rozemarijn van Bruchum is internist ouderengeneeskunde en opleider in het Erasmus MC in Rotterdam

Plenaire lezing: "Welke rol kun je als verpleegkundige spelen bij euthanasie; wat kun je betekenen?" - Sjaak Thijssen

Euthanasie mag bij wet alleen door een arts worden verricht. De verpleegkundige heeft echter in de aanloop naar en uitvoering van euthanasie een zeer relevante rol. Maar pakken verpleegkundigen die rol ook op? Sjaak Thijssen belicht in deze lezing dat vanuit kennis en ervaring de verpleegkundige patiënt en arts bijvoorbeeld op één lijn kan krijgen, goede voorlichting kan geven én bijtijds aan de bel kan trekken om bijvoorbeeld een proactief zorggesprek te initiëren. Thijssen staat uitgebreid stil bij de wijze waarop deze proactieve houding van de verpleegkundige invulling kan krijgen en hij of zij de zorgvrager en zijn naasten optimaal kan bij staan. Hij put hierbij deels uit zijn jarenlange ervaringen als verpleegkundige binnen de palliatieve zorg thuis.

Sjaak Thijssen is verpleegkundige palliatieve zorg in de wijk en mede-voorzitter van V&VN Palliatieve Zorg.

Workshop ronde 1

A De NVVE geeft voorlichting en advies - Carla Bekkering & Steven Pleiter

De NVVE strijdt voor meer keuzevrijheid rond het levenseinde. Zij geeft voorlichting en advies over hoe regie te houden, zodat de patiënt beter in staat is het gesprek met de arts te voeren. Carla Bekkering, coördinator van het Adviescentrum, licht de werkwijze van de NVVE toe. NVVE-consulent Steven Pleiter laat de meerwaarde zien van een huisbezoek.

Carla Bekkering Als coördinator van het Adviescentrum van de NVVE reageert Carla Bekkering op vragen van NVVE-leden. Samen met haar collega’s begeleidt ze de 150 NVVE-vrijwilligers die individuele gesprekken voeren met leden tijdens spreekuren of huisbezoeken.

Steven Pleiter De laatste tien jaren van zijn werkzame leven stonden voor Steven Pleiter in het teken van het vrijwillige levenseinde. Hij stond als projectleider aan de wieg van de Levenseindekliniek (later Expertisecentrum Euthanasie) en werd daar later directeur/bestuurder. Na zijn pensioen begin 2021 werd hij vrijwilliger voor de NVVE als consulent en voorlichter. Ook is hij nog actief als adviseur van andere organisaties die zich bezighouden met het levenseinde

B Een euthanasieverzoek? U staat er niet alleen voor - Gerard Baltus & Petra Keijnemans

Expertisecentrum Euthanasie informeert, adviseert en begeleidt artsen, zodat zij zelfstandig of in teamopzet het euthanasietraject met hun patiënt kunnen doorlopen. Petra Keijnemans, manager Consultatie & Opleiding, zal toelichten op welke manieren het expertisecentrum ondersteuning biedt aan zorgprofessionals. Dankzij de inzet van de consulent euthanasie kan een euthanasieverzoek binnen de vaste behandelrelatie van arts en patiënt blijven. Gerard Baltus illustreert aan de hand van casuïstiek de rol van de consulent euthanasie.

Gerard Baltus is ambulant verpleegkundige en consulent euthanasie bij Expertisecentrum Euthanasie. Als consulent euthanasie adviseert en begeleidt hij zorgprofessionals bij een euthanasieverzoek. 

Petra Keijnemans is als manager Consultatie & Opleiding verantwoordelijk voor het volledige aanbod aan deskundigheidsbevordering dat Expertisecentrum Euthanasie biedt.

C Euthanasie bij een stapeling van ouderdomsaandoeningen - Willeke Stadtman

Euthanasie bij een stapeling van ouderdomsaandoeningen is een actueel thema, dat tot veel discussie leidt. Wanneer is sprake van voltooid leven problematiek zonder medische grondslag en wanneer is sprake van een stapeling van ouderdomsaandoeningen? In deze workshop wordt volop aandacht besteed aan dit vraagstuk mede op basis van de wettelijke criteria.

Willeke Stadtman is arts en docent bij Expertisecentrum Euthanasie, oud-bestuurder in de zorg, schrijver en columnist. Willeke over haar werk bij het expertisecentrum: “Het voelt als een cadeau om na jaren als bestuurder weer dichtbij mensen te staan. Ik doe dit werk inmiddels tien jaar: het is complex, boeiend en het is fijn om mensen te kunnen ondersteunen bij een moeilijk besluit. Euthanasie is geen makkelijke keuze. Er is moed voor nodig.”

Workshop ronde 2

A Euthanasie bij dementie - Inge de Lange

Dementie is een complexe kwestie met betrekking tot het euthanasieverzoek. Er zijn veel mensen die in het leven voor het ziektebeeld duidelijke ideeën hebben waar voor hen de grens zou moeten liggen, maar als het brein door dementie niet meer helder is, wat blijft er dan over van deze wensen en ideeën? In deze workshop gaan we in op wat kan en wat niet kan en hoe je je hierop kunt voorbereiden.

Inge de Lange is verpleegkundige en heeft ruim 30 jaar ervaring in de zorg. Sinds 2018 is ze werkzaam bij Expertisecentrum Euthanasie. Haar werk bij het expertisecentrum beschrijft ze als bijzonder en prachtig werk, omdat je zo dichtbij mensen mag staan in deze moeilijke levensfase. Als ambulant verpleegkundige maakt ze deel uit van de teams van Expertisecentrum Euthanasie, bestaand uit een arts en een verpleegkundige, die het euthanasieverzoek van de patiënt onderzoeken en, als het verzoek aan de eisen van de wet voldoet, ook samen tot uitvoering brengen.

B. Euthanasie bij een psychiatrische aandoening - Radboud Marijnissen

Euthanasie bij psychiatrie is een actueel thema, waar de laatste tijd veel over te doen is geweest. Het onderwerp vraagt om een zeer genuanceerde benadering vraagt. 

Het is een hardnekkig misverstand dat een patiënt terminaal moet zijn om voor euthanasie in aanmerking te komen. De euthanasiewet zegt niets over de levensverwachting van de patiënt. Ook een euthanasieverzoek van een patiënt met een psychiatrische aandoening, die nog vele jaren zou kunnen leven, kan worden gehonoreerd. Centraal staat dat het verzoek vrijwillig en weloverwogen is en het lijden ondraaglijk en uitzichtloos. Als een terminaal zieke patiënt om euthanasie verzoekt, ligt het meestal voor de hand dat deze voorwaarden vervuld zijn, maar voor patiënten met een psychiatrische stoornis is dat in de praktijk niet zo objectief toetsbaar.

In hoeverre is een psychiatrische patiënt in staat om zijn eigen wil te formuleren? Hoe uitzichtloos is de toestand van een psychiatrische patiënt die lichamelijk in staat is om misschien nog tientallen jaren te leven? Wanneer overschrijdt psychisch lijden de grens van het verdraagbare? Hoeveel medicatie en therapieën moet een psychiatrische patiënt al geprobeerd hebben vooraleer kan besloten worden dat het lijden niet gelenigd kan worden? Is een euthanasieverzoek ongeldig als een patiënt verdere behandeling weigert? Wat zijn de beslismomenten in een euthanasietraject bij psychiatrie en hoe is dit wettelijk geregeld?

Na deze workshop is uw kennis over de wettelijke kaders rond euthanasie bij psychiatrie up to date, maar hebt u ook uw eigen mening/ houding t.a.v. euthanasie bij psychiatrie kunnen nuanceren of aanscherpen. De specifieke aandachtspunten bij euthanasie bij psychisch lijden worden besproken. 

Raboud Marijnissen is psychiater en voorzitter van de commissie Euthanasie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVVP).

C. 'Verstandelijke beperkingen - de grenzen van wilsonbekwaamheid' - Marijke Tonino

Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Als één van de weinige experts op dit gebied weet Marijke Tonino waar de gevoeligheden en uitdagingen liggen. ‘Doodgaan mag een belangrijkere plek innemen in de zorg. En dan vooral de manier waarop, daar valt in te verbeteren.’

Wat als er bij mensen met een verstandelijke beperking sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. In hoe verre is het mogelijk om wilsbekwaamheid vast te stellen en op welke dilemma's kan de zorgverlener stuiten? Marijke Tonino verkent in deze workshop de grenzen van wilsonbekwaamheid. 

Marijke Tonino is arts ouderengeneeskunde/verstandelijk gehandicapten en consulent palliatieve zorg en dementie. 

Praktische informatie

Kosten: Het congres kost 134,50 euro inclusief koffie, thee en versnaperingen. Er is ruimte om vooraf, achteraf of in de pauzes met elkaar in gesprek te gaan en te netwerken.

Locatie: Het Nationaal Euthanasie Congres 2025 vindt plaats in het Van der Valk Hotel in Houten.

Adres: Hoofdveste 25, Houten. (www.hotelhouten.nl) 

Inschrijving kan via deze link.