On-demand: Vaccinaties tijdens de zwangerschap

De e-learning is ingedeeld in vier thema's:

1. Achtergrond en algemene principes van vaccineren en vaccinaties tijdens de zwangerschap 

Gerben Ferwerda, Internist -allergoloog & klinisch immunoloog bij het Rijnstate, zal in zijn presentatie een klinische achtergrondles geven over de algemene principes van vaccineren en de werking achter maternale vaccinaties. Gerben zal allereerst ingaan op de achtergrond en principes van vaccineren waarbij hij uitleg zal geven over immunologische responsen op vaccins, toegespitst op de griep- en kinkhoestvaccinatie tijdens de zwangerschap. Tevens zal hij op een inzichtelijke wijze de luisteraars aan de hand meenemen hoe het werkingsmechanisme achter maternale vaccinaties gaat. Hierbij gaat hij in op antistofvorming bij de zwangere vrouw, de rol van de placenta in combinatie met het transport van antistoffen naar de baby en tenslotte het beschermingsmechanisme bij de baby. Tot slot wordt een overzicht gegeven over de geschiedenis en de toekomst van maternale vaccinaties wereldwijd. Daarin wordt kort de laatste stand van zaken rond maternale vaccinaties voor de Nederlandse praktijk gedeeld.

2. Vaccineren van zwangere vrouwen: Maternale griepvaccinatie 

Wouter Meijer, gynaecoloog bij Gelre Ziekenhuizen locatie Zutphen, zal een presentatie geven over de maternale griepvaccinatie. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseerde in 2012 om alle zwangere vrouwen tegen influenza-infectie te vaccineren met als reden om pasgeborenen in de eerste 6 maanden na de geboorte ‘en om zwangere vrouwen zelf tegen complicaties van een influenza-infectie te beschermen. In Nederland wordt maternale griepvaccinatie geadviseerd sinds 2021. Nederland behoort daarmee tot één van de vijf Europese landen die tot 2021 geen griepvaccinatie adviseerde voor alle zwangere vrouwen, maar zich tot 2021 alleen beperkte tot zwangeren met een medische indicatie. Wouter zal middels wetenschappelijk inzichten vanuit andere landen aangeven in hoeverre maternale griepvaccinatie kan bijdragen aan de gezondheid van pasgeborenen en zwangeren en wat vaccinatie ten aanzien van ziektewinst voor beiden oplevert. Wouter zal tevens inzicht geven in de ziektelast van influenza-infectie tijdens de zwangerschap voor zowel moeder als kind. Hij zal hierbij ingaan in een aantal klinische aspecten van influenza-infectie tijdens de zwangerschap. Tenslotte zal hij aspecten van de vaccinatie waaronder veiligheid en bijwerkingen, effectiviteit en immunogeniciteit uitgeleggen. 

3. Vaccineren van zwangere vrouwen: uitleg maternale kinkhoestvaccinatie en ervaringen en lessons learned vanuit de geboortezorg 

In deze presentatie zal Hilde plomp, werkzaam als verloskundige en tevens wetenschappelijk adviseur van de KNOV, twee presentaties geven over maternale kinkhoestvaccinatie (de 22-wekenprik) die baby`s direct na de geboorte beschermt tegen kinkhoestinfectie en mogelijke complicaties van de infectie. Maternale kinkhoestvaccinatie wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbevolen en is in veel andere landen al langer geïmplementeerd. Een aantal voorbeelden van deze landen zijn Spanje, Ierland, Amerika, Brazilië, België, Zwitserland en Engeland. In Nederland kunnen alle zwangere vrouwen tijdens hun zwangerschap deze vaccinatie op het consultatiebureau halen. 

In haar eerste presentatie zal Hilde uitleg geven over kinkhoestinfectie en de ziektelast voor pasgeboren baby`s. Zij zal hierbij ingaan op een aantal klinische aspecten van de infectie, maar ook uitleg geven over de veiligheid en effectiviteit van kinkhoestvaccinatie tijdens de zwangerschap. In haar tweede presentatie zal Hilde kort aangeven wat de ervaringen van deze vaccinatie uit de praktijk tot nu toe zijn. Hierbij geeft zij inzichtelijk weer wat kinkhoestvaccinatie tijdens de zwangerschap ten aanzien van ziektelast en ziektewinst in Nederland heeft opgeleverd. Tenslotte geeft Hilde de luisteraars een aantal “lessons learned” vanuit de praktijk mee, die toegepast kunnen worden op het vaccineren van zwangere vrouwen in bredere zin en laat zij een informatieve recent ontwikkelde animatie over vaccineren tijdens de zwangerschap zien. 

4. Achtergronden van het griepvaccinatieprogramma voor risicogroepen: uitbreiding naar het vaccineren van gezonde zwangere vrouwen 

Margot Carpay, programmamanager van het griepvaccinatieprogramma en het pneumokokkenvaccinatieprogramma voor volwassenen geeft in haar presentatie een overzicht van de huidige organisatie van het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG); wat is de doelgroep van het programma, wie zijn de betrokken uitvoerders en waar bestaat het primaire proces uit? Daarnaast zoomt Margot in op het proces rond de implementatie van griepvaccinatie voor zwangere vrouwen. Hierin is er onderscheid tussen zwangere vrouwen met een medische indicatie voor griepvaccinatie en zwangere vrouwen zonder medische indicatie. Daarbij wordt gemeld waren welke partijen betrokken waren bij de totstandkoming van het advies aan VWS rond het vaccineren van zwangere vrouwen tegen influenza-infectie (medisch inhoudelijk en organisatorisch). Hierin wordt uitgelegd welke partijen een rol en verantwoordelijkheid hebben bij de implementatie van de vaccinatie van deze doelgroep. Tot slot wordt een overzicht gegeven over de verdere implementatie van de gekozen uitvoeringsroute van deze vaccinatie. Daarbij wordt de laatste stand van zaken rond de implementatie en de uitvoering in 2022 (via de huisarts) en 2023 (via de verloskundige zorgverlener en JGZ) gedeeld.